Anksiyete bozuklukları hakkında bilgiler

Anksiyete diye de bilinen bunaltının ilk hali kaygıdır ve yaklaşan bir sınav bir iş görüşmesi yada bir tehlikeyle karşılaşma ihtimali içimizde bir kaygının doğmasına neden olur. Bu haliyle kaygı yeni bir duruma hazırlanmamızda hedeflerimize ve başarıya ulaşmamızda bize yardımcı olur. Ancak bazı insanlarda bu kaygı hissi öylesine yoğun ve süreklidir ki bu durum onların yaşamlarını zorlaştırır ve sosyal davranış bozukluklarına neden olur. Bazı hallerde şiddetli bir tedirginlik duygusundan panik derecesine varacak kadar ciddi bir boyuta ulaşır. Kişide baş dönmesi, sık sık dışarı çıkma arzusu, çarpıntı, terleme ve hatta görme bozukluğuna kadar gidebilir bu durum.

Öylesine etkileyici bir durum söz konusu değilken, sanki kötü bir şey olacakmış gibi sıkıntı ve güçlü bir kaygı duyma durumuna anksiyete yani bunaltı deriz. Bunaltı bazen başka bir arazın etkisi olarak ortaya çıkar. Örneğin depresyondaki bir kişi devamlı olarak bunaltı içindedir. Bazılarında fizyolojik yada psikolojik gerçek yada hayali bir suçluluk ve sıkıntı hali bu duruma neden olur. Bazen de sıkıntı ve bunaltı birbirinden bağımsız olarak gelişir.

Panik Atak

Sıkıntılı olmak genelde belirgin ve istenmeyen bir durumun gelişmesi halinde söz konusudur. Bunaltıdaysa durum belirgin bir nedene dayanmamaktadır. Bir iş görüşmesinde yada sınavda veya bir ameliyattan önce kaygılı olmak doğaldır. Tehlikeli sayılabilecek bir yerde gece tek başına kalmak gibi durumlarda korku hisside doğaldır. Ama ortada böyle bir durum yokken kötü bir şey olacakmış hissine kapılmak anksiyete belirtisidir.

Normal bir tedirginlik yada kaygı ruhsal bozukluklar değildir ve vücudumuzun savunma mekanizmaları bu duygunun üstesinden gelir. Tedirginlik halinin getirdiği ruhsal durum tedirginlik oluşturan durumun giderilmesiyle ortadan kalkar. Burada ruhsal durumla tehlike arasında eş zamanlılık söz konusudur. Oysa tıbbi anlamda anksiyete bir takım ruhsal fobilere, paniğe dayanan bozukluklara, saplantı zorlantı nevrozuna benzer bir durumdur.

Panik durumu kısa fakat sık ataklarla karşılaşılan ruhsal bir bozukluktur. Hiçbir neden yokken ortaya çıkar ve terleme, çarpıntı, göğüs ağrısı, tıkanma duygusu, kıpkırmızı kesilme, titreme, kontrolü kaybetme hatta ölüm korkusunu bile beraberinde getirebilir. Bu belirtiler kişiyi daha da büyük paniğe götüren kısır döngüye dönüşebilir. Bir çok kişi kalp krizi, yada solunum zorluğu endişesiyle kendini bir hastaneye atar. Panik atakları diğer bunaltı durumlarından farklı olarak belirgin bir nesne, yer yada durumdan kaynaklanmaz. Fiziki yada ruhsal bir darbeden sonra oluşan stres bozuklukları, ırza geçme, soygun, otomobil kazası, deprem gibi olaylardan sonra baş gösterir.

Örneğin Jackin durumu bir yangından kaynaklanmakta. Bu durum ciddi bir tehlike yada olay karşısında olayın kahramanının o anda hiçbir tepki gösterme imkanını bulamadığı hallerden sonra sık görülür. Jack olabilecek en kötü sonuçları gözünde zihninde canlandırarak durumunu güçleştirmekte ve içinde bulunduğu ruhsal bozukluk durduramayan bir hızla tırmanışa geçmektedir.

Fobi belirli bir durum karşısında izah edilebilir bir nedeni olmaksızın gelişen ve engellenemeyen güçlü bir korku meydana getiren bunaltı türüdür. Fobileri üç grupta toplayabiliriz. Basit fobi, sosyal fobi ve agorafobi.

Klostrofobi

Bayan Rilly kapalı alanlarda bulunma fobisi olan klostrofobi den şikayetçidir. Bu sıkıntı veren ama basit bir fobidir ve sadece belirli bir durumda korku doğudur. Zoofobi dediğimiz hayvanlardan korku, akrofobi dediğimiz yükseklik korkusu yada bıçak iğne gibi bazı objelerden korkmak tripanofobi ye benzer. Bu tür fobisi olan insanlar onlarda bu korkuyu oluşturan durum yada cisimle karşılaşmamak için her önlemi alırlar.

Sosyal Fobiler kişilerin sosyal yaşamları sırasında istenmeyerek de olsa karşılaştıkları ve devamlı olarak ürküntü duydukları durumlarda söz konusudur. Bir anda kıpkırmızı kesilme ve titremeyle kendini gösteren bu duruma daha çok büyüme yaşlarında rastlanır.

Agorafobi

Lindanın annesinde ise agorafobi vardır ki, bu fobi insanları en çok etkileyen ve rahatsız eden türdür. Açık alanlarda yada genel yerlerde bulunma korkusu olan bu fobide çoğu kez kişi evden dışarı bile çıkamadığından yaşantısı büyük çapta engellenir. Boğuluyormuş gibi hissetme, baygınlık yada kontrolünü kaybetme korkusu bu insanların günlük yaşamını etkiler. Linda annesini böyle bir ortamdan çıkararak sakinleşmesini sağlıyor. Bu kişiler genellikle kendilerini koruyucu sıra dışı stratejiler geliştirirler, bazıları savunma noktaları belirledikleri hep aynı yoldan gelip giderler, bazıları ise bir yakınları olmadan sokağa bile çıkamazlar.

Bazı kişilerde saplantı, zorlantı nevrozu vardır ki bu kişiler devamlı olarak bir bulaşıcı ile temas etmiş hissi içindedirler ve günde 70 – 80 kez ellerini yıkarlar.

Janny’nin durumu değişik korku ve kaygılar nedeniyle devamlılık arz eden bir anksiyete bozukluğudur. Aşırı heyecanlı bir ruh hali içindedir. Testler sonucu savunma mekanizmaları anksiyete ile başa çıkamadığında, psikonevroz olarak adlandırılan bir anksiyete bozukluğu ortaya çıkabilir. Belirli durumlara ve nesnelere bağlı olmayan tanımsız bir korkuyla oluşan bu durum, sürekli olabileceği gibi nöbetler halinde de olabilir.

Anksiyete-Bunaltı

Anksiyete yakın zamana kadar sadece ruhsal problemlere dayandırılmışken günümüzde bu durumun biyolojik nedenleri de olabileceği üzerinde durulmaktadır. Analitik teori ve psikoanalistlere göre çocukluk yıllarında olan bazı sıra dışı olaylar ileri yaşlarda bunaltılara yol açabilir. Geleneksel psikoanalistlere göre olayların şuur altına yerleşmesinin tepkisidir anksiyete bozuklukları. Davranış bilimcilerine göre anksiyetenin nedeni edinilmiş deneyim ve karşılaşılan sıra dışı olayların neden olduğu bir ruhsal durum olmaktan çok çocukluk dönemindeki yetiştiriliş biçiminden ileri gelmektedir. Örneğin anne babaların sıra dışı korkularını çocuklarına yansıtarak onları aşırı koruma altında tutmaları ileri yaşlarda bu çocuklarda yersiz korku ve kaygıdan güç alan bunalımlara yol açabilir.

Anksiyetenin tedavisinde klasik psikiyatri yöntemlerinin yanında ilaç ile tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Farklı nedenlere bağlı değişik tür bunalım bozukluklarında kullanılacak ilaçlı tedavi yöntemi de doğal olarak farklı olacaktır. Kısmen devamlılık arz eden olaylarda sakinleştiriciler sonuç verirken, paniğe bağlı bozukluklarda depresyona karşı olan ilaçların kullanılması tercih edilmektedir.

Panik ataklarda ve kişilik bozukluklarında kullanılan depresyon ilaçlarının bazı yetersiz yanları vardır. Her şeyden önce bu yolla ilaç tedavisi etkisini 3 ila 4 haftada gösterebilmektedir. Ayrıca bunların yan etkileri normal sakinleştiricilerden daha fazladır. Dikkat ve hafızada zayıflama kabızlık hali, durgunluk, ağız kuruması ve bazen de görme bozukluklarına rastlanılmaktadır. Sakinleştiriciler heyecan ve bunalım durumunu geriletip, titreme, çarpıntı ve solunum zorluklarını ortadan kaldırır. Korku hissi azalır ama tamamen yok olmaz.

Anksiyete bozukluklarının tedavisi ancak nedenin tam olarak bilinmesiyle mümkündür. Eğer neden tamamen ruhsalsa psikoterapi yoluyla iyi sonuçlar alınabilir. Fobiler genellikle davranışa yönelik yöntemler kullanılarak giderilir. Devamlılık taşıyan anksiyete bozukluklarında hastanın rahatlama, gevşeme tekniklerini öğrenmesi olumlu sonuçlar vermektedir.

Bilimsel çalışmalar günümüzde bütün hızıyla devam etmektedir. Araştırmacılar tanıyı süratlendiren, bunalımları kontrol altına alıp tedavi eden yöntemler üzerinde çalışıyorlar.

Panik ataklardan ve agorafobiden şikayetçi olanların tedavisinde klasik yöntemlerin yanında tedavinin etkisini arttırmak için hastanın da tedaviye katkısının yolları araştırılıyor. Anksiyete bozukluklarının yaygınlığı ve bunlara uygulanan ilaç tedavisinin maliyeti giderek artmaktadır. Ruhsal durumun teşhisinin tam ve doğru olarak konulmasındaki zorluk çok zaman ve masraf içeren muayene ve testlere neden olmaktadır. Ruhsal bozukluğun fazla gelişmeden önlenmesi sakıncalarını da en alt düzeye indirecektir.

Çocukluk döneminin olumlu ve güvenli bir ortamda geçmesi yetişkin dönemde ruhsal sorunlar yaşanmaması açısından büyük önem taşır. Güvensiz ve yanlış yöntemlerle yetiştirilen çocuklarsa yetişkinliklerinde ruhsal sorunlara çok daha açıktırlar. Fiziki egzersizleri eksiksiz, düzenli, dengeli bir günlük yaşam vücut sağlığı kadar ruh sağlığı içinde önemlidir. Anksiyete bozukluklarından şikayetçi olanlar ilaç tedavisi grup terapi yöntemlerinin ve gösterecekleri gayretle bu durumdan kurtulabilirler. Fobileri olanlar fobilere neden olan durumlara yada nesnelere akılcı bir yaklaşımla fobilerini yenebilirler. Bu tür şikayetleri olanlar sorundan kaçıp iç alemlerine sığınarak evlerine kapanacaklarına bir uzmanın yardımını almalıdırlar.