Bir çok insan beyin felcini kalıtsal, kaçınılmaz bir bozukluk olarak görür. Bazıları da bunun zihinsel yetenekleri etkilediğini ve bu hastalığın hareketlerindeki anormalliklerin buna bağlı olduğunu düşünürler. Beyin felcinin nörolojik bir bozukluk olduğu muhakkaktır. Ne var ki zihinsel kapasiteyi pek ender etkiler. Çünkü bu hastalıkta etkilenen genellikle beynin diğer bölümleridir. Ve bunlar hareket merkezi ve bazen de görme, işitme yada konuşma merkezleridir. Sağlıklı insanlar için yapılması çok kolay olan bir çok hareket bu çocuklar için imkansıza yakın zordur. Yemek yemek, konuşmak yürümek gibi. Okul gitmek yada bir iş sahibi olmak. Bunlar beyin felçliler için neredeyse bir hayaldir.
Yaygın kanaate rağmen beyin felci kalıtsal bir durum olmayıp doğum öncesinde, doğumda yada çocuklukta geçirilen bir beyin hastalığının istemli hareketler üzerindeki denetimi yok etmesidir. Beyin gebeliğin dördüncü ayıyla üç yaş arasında gelişir. Gebeliğin üçüncü döneminde sinirler henüz olgunlaşmamıştır ama beynin gri dokusu oluşmuştur. Gebeliğin yarısından sonra ve doğumu takip eden birkaç gün içinde oluşacak bir oksijen yetersizliği beyin felcine kadar gidebilecek bir örselenmeye sebep olabilir. Hasar beyin kabuğunu, bazal sinir düğümünü, yada beyinciği etkileyebilir.
Eğer beyin kabuğu yada sinir lifleri hasara uğrarsa kasların kasılıp gevşemesi bundan zarar görür. Kasılan ve gevşeyen kaslar birlikte kasılır. Bu durum spastik beyin felcine neden olur. Bazı hallerde bu spastik durum bütün kasları etkiler, bazılarındaysa sadece bacaklar yada vücudun bir tarafındaki kaslarda görülür bu arızalar.
Bazal sinir düğümleri kas sağlığını ve kasların sinir sistemini denetler. Beyinden aldıkları dürtüleri bütün vücuda yollarlar. Burada oluşacak bir arıza amaçsız ve istenç dışı hareketlere neden olur. Dil ve ağızda bu durumdan etkilenebilir. Konuşmakta zorluk başlar. Bazal sinir düğümlerinin hasara uğraması sonucu oluşan beyin felci türüne atetozlu beyin felci denir.
Beyincik kasların koordinasyonunu denetler bu organın hasarı halinde hassas ve kusursuzluk isteyen hareketler yapılamaz. Yürümede son derece hantaldır. Bu ataksit beyin felcidir. Bu üç tür de bir kişide toplanmış olabilir. Ve bu halde arazlar çok değişkendir.
Çocuklarda rastlanılan nörolojik problemlerin içinde doğum öncesine bağlanacak tek hastalık beyin felcidir. Nedeni tam olarak bilinmemekle beraber doğumdan önce doğum anında ve doğumdan hemen sonraki bir zorlanmaya bağlı olduğu söylenebilir. Oksijensiz kalmak veya çok düşük kilolu doğmak bilinen riskler arasındadır. Çok zayıf doğan bebeklerde doğum sonrası beyin kanaması ihtimali yüzde 50’dir. Bu çocukların doğumdan hemen sonra beyin kanaması ihtimalleri normal kilolu bebeklerden 20 kat daha fazladır.
Doğum sırası komplikasyonları daha çok forsepsle doğumlarda, ters gelen bebeklerde ve geciken doğumlarda söz konusudur. Doğumda annenin yaşı da önem taşır. 15 – 16’lı yaşlar gibi çok genç annelerin ve 30 yaşından sonra ilk doğumunu yapan kadınların doğumlarında komplikasyon riski daha yüksektir. Risk faktörlerinin büyük bir kısmı bilinmekle beraber beyin feci vakalarını ortadan kaldırmak imkansızdır. Günümüzde gelişmiş ülkelerdeki her bin bebekten ikisinde beyin felci görülmektedir.
Spazmlı beyin felci vakalarında bazı kaslardaki aşırı kasılmalar omurilikte yapılan bir sinir ameliyatı sonucu azaltılabilmiştir. Son derece hassas bir girişim olan bu cerrahi yöntem ümit vericidir. Bir başka teknik bazı elektrotların omuriliğe bağlanmasıdır. Çok ağır vakalarda ağrıyı azaltmak için kullanılan bu yöntem kası iyice kasarak düzensiz hareketleri yok edebilmektedir. Bu yöntem hastaların önceleri yapamadığı bazı hareketleri de yapabilmesini sağlamıştır. Ayrıca bu aygıt sinir dürtülerinin nasıl aktarıldığı konusunda da araştırmacılara bazı bilgiler verebilmektedir.
Tedavi imkanı bu denli kısıtlı olan bir hastalıkta koruyucu önlemlerin taşıdığı önemde artar. İlk önlem olabildiğince sağlıklı bir gebelik dönemi geçirmektir. Doğru beslenmek bununla beraber sigara, alkol gibi erken doğum ve çok zayıf doğum gibi erken doğum riskini arttıran etmenlerden uzak durmak gerekir. İkinci önlem doğum anının sağlıklı geçirilmesidir. Doğum öncesi dersleri bu bakımda önem taşır.
Ama bütün önlemlere rağmen beyin felci tehlikesini ortadan kaldırmak mümkün değildir. Erken teşhis sonuçları hafifletmek bakımından önemlidir. Doğumdan hemen sonra yapılan apgar testi ile yeni doğan bebeğin sağlık durumu değerlendirilir. Bebeğin durumu on üzerinden değerlendirilir. Bebeğin büyümesi sırasında herhangi bir anormal hareket eğiliminin üzerinde hassasiyetle durulmalıdır. Bebeklerin birbirinden farklı gelişme göstermeleri doğaldır. Ama bir beyin felcinin habercisi olabilecek bazı anormal hareketler dikkat çekicidir. Emmede güçlük, başı hep bir tarafta tutmak yada devamlı olarak geriye almak ve hep aynı tarafa doğru dönmek bu belirtiler arasında sayılabilir. Bu tür davranışların fark edilmesi halinde durumu bir uzmanla konuşmakta fayda vardır.
Durumun erken teşhisi, bebeğin özel bir programa baştan itibaren alınmasını sağlar. Çocuklara yapılacak müdahaleler ne kadar erken olursa, o kadar iyidir. Çünkü çocuk ilk zamanlarda değişimlere çok daha etkin olarak ayak uydurabilir. İlk 18 ay bir çocuğun gelişmesinde çok hassas bir dönemdir. Beyin felci tedavileri genellikle duruma uyum sağlamayı amaçlayan tedavi yöntemleridir. Bobath metodu denilen bir yöntemle beyin felçli çocuklar sağlıklı çocukların hareketlerini taklit etmeleri için uyarılırlar. Çocuk bazı oyunlarla sosyal yaşama alıştırılır.
Beyin felçlilerin yapabildikleri ve yetenekleri her vakada birbirinden farklıdır. Bazıları meramlarını rahatça anlatırken, bazıları için özel ekipman gerekir. Bir rehabilitasyon döneminden sonra bazı hastalar evlerinde destek almadan yaşamlarını sürdürebilirler. Rehabilitasyon merkezindeki 20 ila 35 yaş arasındaki insanlar kendi kendilerine yetebilmek için eğitim görürler. Burada yeni yeni deneyimler kazanıp, evvelden ya fırsat bulamadıkları yada imkansızlıktan ötürü yapamadıkları şeyleri yapmayı öğrenirler. Beyin felçli insanlarla, toplumun sağlıklı nüfusunu birbirinden ayıran bir duvar olduğu inkar edilmez. Tekerli sandalyelere göre tasarlanmamış evler, ulaşım zorlukları bu insanların yaşamlarını zorlaştıran nedenlerdir. Beyin felçli insanlarında bizlerle kaynaşarak yaşamaya hakları olduğunu hiçbir zaman unutmamalıyız. Toplumun bir bireyi olmak onlarında hakkıdır.
Yaygın kanaate rağmen beyin felci kalıtsal bir durum olmayıp doğum öncesinde, doğumda yada çocuklukta geçirilen bir beyin hastalığının istemli hareketler üzerindeki denetimi yok etmesidir. Beyin gebeliğin dördüncü ayıyla üç yaş arasında gelişir. Gebeliğin üçüncü döneminde sinirler henüz olgunlaşmamıştır ama beynin gri dokusu oluşmuştur. Gebeliğin yarısından sonra ve doğumu takip eden birkaç gün içinde oluşacak bir oksijen yetersizliği beyin felcine kadar gidebilecek bir örselenmeye sebep olabilir. Hasar beyin kabuğunu, bazal sinir düğümünü, yada beyinciği etkileyebilir.
Eğer beyin kabuğu yada sinir lifleri hasara uğrarsa kasların kasılıp gevşemesi bundan zarar görür. Kasılan ve gevşeyen kaslar birlikte kasılır. Bu durum spastik beyin felcine neden olur. Bazı hallerde bu spastik durum bütün kasları etkiler, bazılarındaysa sadece bacaklar yada vücudun bir tarafındaki kaslarda görülür bu arızalar.
Bazal sinir düğümleri kas sağlığını ve kasların sinir sistemini denetler. Beyinden aldıkları dürtüleri bütün vücuda yollarlar. Burada oluşacak bir arıza amaçsız ve istenç dışı hareketlere neden olur. Dil ve ağızda bu durumdan etkilenebilir. Konuşmakta zorluk başlar. Bazal sinir düğümlerinin hasara uğraması sonucu oluşan beyin felci türüne atetozlu beyin felci denir.
Beyincik kasların koordinasyonunu denetler bu organın hasarı halinde hassas ve kusursuzluk isteyen hareketler yapılamaz. Yürümede son derece hantaldır. Bu ataksit beyin felcidir. Bu üç tür de bir kişide toplanmış olabilir. Ve bu halde arazlar çok değişkendir.
Çocuklarda rastlanılan nörolojik problemlerin içinde doğum öncesine bağlanacak tek hastalık beyin felcidir. Nedeni tam olarak bilinmemekle beraber doğumdan önce doğum anında ve doğumdan hemen sonraki bir zorlanmaya bağlı olduğu söylenebilir. Oksijensiz kalmak veya çok düşük kilolu doğmak bilinen riskler arasındadır. Çok zayıf doğan bebeklerde doğum sonrası beyin kanaması ihtimali yüzde 50’dir. Bu çocukların doğumdan hemen sonra beyin kanaması ihtimalleri normal kilolu bebeklerden 20 kat daha fazladır.
Doğum sırası komplikasyonları daha çok forsepsle doğumlarda, ters gelen bebeklerde ve geciken doğumlarda söz konusudur. Doğumda annenin yaşı da önem taşır. 15 – 16’lı yaşlar gibi çok genç annelerin ve 30 yaşından sonra ilk doğumunu yapan kadınların doğumlarında komplikasyon riski daha yüksektir. Risk faktörlerinin büyük bir kısmı bilinmekle beraber beyin feci vakalarını ortadan kaldırmak imkansızdır. Günümüzde gelişmiş ülkelerdeki her bin bebekten ikisinde beyin felci görülmektedir.
|
| Beyin felcinde omuriliğe yerleştirilen bir cihaz |
Tedavi imkanı bu denli kısıtlı olan bir hastalıkta koruyucu önlemlerin taşıdığı önemde artar. İlk önlem olabildiğince sağlıklı bir gebelik dönemi geçirmektir. Doğru beslenmek bununla beraber sigara, alkol gibi erken doğum ve çok zayıf doğum gibi erken doğum riskini arttıran etmenlerden uzak durmak gerekir. İkinci önlem doğum anının sağlıklı geçirilmesidir. Doğum öncesi dersleri bu bakımda önem taşır.
Ama bütün önlemlere rağmen beyin felci tehlikesini ortadan kaldırmak mümkün değildir. Erken teşhis sonuçları hafifletmek bakımından önemlidir. Doğumdan hemen sonra yapılan apgar testi ile yeni doğan bebeğin sağlık durumu değerlendirilir. Bebeğin durumu on üzerinden değerlendirilir. Bebeğin büyümesi sırasında herhangi bir anormal hareket eğiliminin üzerinde hassasiyetle durulmalıdır. Bebeklerin birbirinden farklı gelişme göstermeleri doğaldır. Ama bir beyin felcinin habercisi olabilecek bazı anormal hareketler dikkat çekicidir. Emmede güçlük, başı hep bir tarafta tutmak yada devamlı olarak geriye almak ve hep aynı tarafa doğru dönmek bu belirtiler arasında sayılabilir. Bu tür davranışların fark edilmesi halinde durumu bir uzmanla konuşmakta fayda vardır.
Durumun erken teşhisi, bebeğin özel bir programa baştan itibaren alınmasını sağlar. Çocuklara yapılacak müdahaleler ne kadar erken olursa, o kadar iyidir. Çünkü çocuk ilk zamanlarda değişimlere çok daha etkin olarak ayak uydurabilir. İlk 18 ay bir çocuğun gelişmesinde çok hassas bir dönemdir. Beyin felci tedavileri genellikle duruma uyum sağlamayı amaçlayan tedavi yöntemleridir. Bobath metodu denilen bir yöntemle beyin felçli çocuklar sağlıklı çocukların hareketlerini taklit etmeleri için uyarılırlar. Çocuk bazı oyunlarla sosyal yaşama alıştırılır.
Beyin felçlilerin yapabildikleri ve yetenekleri her vakada birbirinden farklıdır. Bazıları meramlarını rahatça anlatırken, bazıları için özel ekipman gerekir. Bir rehabilitasyon döneminden sonra bazı hastalar evlerinde destek almadan yaşamlarını sürdürebilirler. Rehabilitasyon merkezindeki 20 ila 35 yaş arasındaki insanlar kendi kendilerine yetebilmek için eğitim görürler. Burada yeni yeni deneyimler kazanıp, evvelden ya fırsat bulamadıkları yada imkansızlıktan ötürü yapamadıkları şeyleri yapmayı öğrenirler. Beyin felçli insanlarla, toplumun sağlıklı nüfusunu birbirinden ayıran bir duvar olduğu inkar edilmez. Tekerli sandalyelere göre tasarlanmamış evler, ulaşım zorlukları bu insanların yaşamlarını zorlaştıran nedenlerdir. Beyin felçli insanlarında bizlerle kaynaşarak yaşamaya hakları olduğunu hiçbir zaman unutmamalıyız. Toplumun bir bireyi olmak onlarında hakkıdır.
1 yorum:
Lütfen soru sormadan önce, sorunuzu öncelikle arama kutusunu kullanarak araştırınız.