Kalsiyumun Hipertansiyona Karşı Koruyucu Etkisi

Süt ve Süt Ürünleri

Kalsiyum insan vücudunun yaklaşık yüzde 2'sini oluşturan divalent bir katyondur. Bu miktar, doğumdan yirminci yaşa kadar her gün günde 180 mg kalsiyum birikmesi sonucu oluşur. Kalsiyum yüzde 99 oranında kemiklerde ve yüzde 1 oranında yumuşak doku, plazma, kas sıvılarında dağılmıştır. Kemiklerde bulunan kalsiyum, sürekli olarak kemiklerden uzaklaştırılır (resorbsiyon), tekrar kemik yoğunluğunda kademeli bir artış olur. Normal kemik kütlesindeki kayıplar sonucu osteoporozis görülür. Kadınlarda ise menopoz döneminde hormonal değişiklik ve yaşlanmanın etkisiyle kalsiyum kaybı olur ve özellikle bu grupta kemik kırılmaları artar. Kalsiyum gereksinmesi; kalsiyum alımı ve net emilimi ile idrarla atımı arasındaki ilişki ile belirlenmektedir.

Bu nedenle yaş ve cinsiyete göre alınması gereken kalsiyum miktarı şu şekilde belirlenmiştir:

Yaş Grupları	Kalsiyum Miktarı
Çocuklar	500 mg/gün
Gençler	500 - 700 mg/gün
Ergenler	800 - 1000 mg/gün
Yetişkinler	600 mg/gün
Yaşlılar	700 mg/gün

Gebeler ve emziklilerin diyetleriyle aldıkları kalsiyum miktarına 500 mg/gün ek yapılmalıdır. Sistolik kan basıncının (SBP) 140 mmHg ve diyastolik kan basıncının (DBP) 95 mmHG düzeylerinden yüksek olmasına hipertansiyon denir. Yaş ilerledikçe hipertansiyon görülme sıklığı ve komplikasyonları artmaktadır. Türkiye'de hipertansiyon görülme sıklığı yüzde 11 - 43 arasında değişmektedir.

Hipertansiyon için; ailede hipertansiyon hikayesi olan, vücut ağırlığı yüzde 15'in üzerindeki bireylerde yüksek tuz tüketimi risk etmenidir. Sodyum alımının yüksek olduğu durumlarda potasyum alımının kan basıncının düşürülmesinde etkilidir. Çoklu doymamış yağ asitlerini içeren diyetlerin kan basıncını düşürücü etkisi vardır.

Kardiyovasküler fonksiyonlarda kalsiyum önemli rol oynamaktadır. Diyetle alınan kalsiyum ile kan basıncı arasındaki ilişki son 20 yıldır araştırılmaktadır. Bu ilişki özellikle esansiyel hipertansiyonlu bireylerde ve hipertansif ratlarda yapılan araştırmalarla gösterilmiştir.

Kalsiyumun hipertansiyonda koruyucu etkisinin görülmesi için bir eşik değeri belirlenmiştir. Bu değer otalama 700 - 800 mg/gün'dür. Bu değerin altında kalsiyum alımıyla hipertansiyon riski artmaktadır. Eşik değeri; genetik yapı, yaşam biçimi beslenme örüntüsü, yaş, cinsiyet ve demografik yapıya göre farklılıklar göstermektedir. Süt ve süt ürünleri en iyi kalsiyum kaynaklarıdır. Ayrıca sütün hipertansiyona karşı olumlu etki gösteren potasyum ve magnezyum minerallerinden zengin olması ve sodyum mineralini düşük oranda içermesi açısından da önemlidir. Kalsiyumun hipertansiyona karşı koruyucu etkisi, süt ve süt ürünlerinden gelen kalsiyum, ilaçla alınan kalsiyum şeklide sıralanır.

Bir bireyin fiziksel aktivitesi arttığında kalsiyum tutulması artar. Diyet kalsiyumunun emiliminin artmasına D vitamininin yardımı büyük oranda önemlidir. Emilimin olumsuz etkilendiği fitat, oksalat, posa, üronik asit varlığı ve emilimin engellendiği bazı ilaçların kullanılması da kalsiyum dengesini bozmakta ve hipertansiyon riskini arttırmaktadır. Ayrıca, kalsiyum salınımını artıran NaCl'ün artışı olumsuz etki oluşturduğu gibi alkol, kalsiyum emilimini baskıladığı için hipertansiyona karşı koruyucu etkiyi azaltmaktadır.

Kan basıncının düzenlenmesinde endokrin sistem de rol oynamakta ve hipertansif olaylar kalsiyum düzenleyici hormonlarla gerçekleştirilmektedir. Bu kalsiyotropik hormonların çalışma mekanizması kalsiyum metabolizmasında değişiklik oluşturur. Böylece kalsiyumun kan basıncına etkisini düzenlemektedir.

Hipertansiyonun önlenmesi için vücut ağırlığının kontrol altında tutulması, hareketsiz yaşam biçimi yerine fiziksel aktivitenin arttırıldığı bir yaşam biçimi önerilir.

Hipertansiyon kontrol programlarında günlük tuz alımlarının 5 gramın altına indirilmesi ve alkol tüketiminin de sınırlı tutulması sağlanmalıdır.

Diyette doymuş yalar yerine çoklu doymamış yağların yer alması gerektiği hipertansif ve normotensif bireylere anlatılmalıdır.

Hipertansif ve normotensif bireylerde hem hipertansiyon riskinin azalması hem de hipertansiyonun kontrol altına alınması için minerallerin önerilen miktarlarda alınması gerektiği anlatılmalıdır.

Kalsiyumun hipertansiyona karşı koruyucu etkisinin görülmesi için var olan eşik değeri, sosyo-ekonomik, demografik, genetik, diyetetik farklılıklarla belirlenmiştir. Bu değer, çalışmaların yapıldığı ülkelerde ortalama 700 - 800 mg/gün olarak belirlenmiş ancak ülkemiz için bu eşik değeri belirli değildir. Yeterli çalışmaların yapılıp ülkemiz için ortalama eşit değerinin bulunması ve bu yönde hipertansif, normotensif bireylere eğitim verilmesi gereklidir.

Bireylerin beslenmelerinde süt ve süt ürünlerinin yeterli tüketmeye dikkat etmeleri söylenmeli fakat hafif veya aşırı şişman bireylere de sütün içerdiği doymuş yağın kardiyovasküler hastalıklar üzerine olumsuz etkilerinden dolayı kendilerine önerilen miktarlardan fazla tüketmemeleri açıklanmalıdır.

PAÜ Hastaneleri Baş Diyetisyen S. Helvacıoğlu